Zo voer je een écht gelijkwaardig sollicitatiegesprek
(Zelfs als jij iets wilt wat de ander heeft)
Ergens is het natuurlijk een rare constructie: jij wilt graag werken, zij hebben werk. Nog voordat het gesprek begint, is de machtsbalans een beetje zoek. Jij hoopt dat ze je zien zitten; zij hebben keuze. En voor je het weet, hoor je jezelf dingen zeggen als:
“Ja hoor, ik vind Excel eigenlijk hartstikke leuk!”
terwijl je diep vanbinnen weet dat je al lichte uitslag krijgt bij het woord ‘draaitabel’.
Waarom dit gebeurt: de psychologie achter ‘aanpassen’
Volgens de zelfpresentatietheorie van Goffman spelen we in sociale situaties een rol die past bij wat we denken dat de ander wil zien. In sollicitaties is dat effect extra sterk: de inzet is hoog, je wilt geaccepteerd worden en dus schuif je – vaak onbewust – wat van jezelf opzij.
Daarnaast speelt verliesaversie een rol: de angst om een kans te verliezen weegt zwaarder dan trouw blijven aan jezelf. Zo word je ongemerkt de versie van jezelf waarvan je denkt dat die ‘in de smaak valt’.
Maar zodra je je te veel aanpast, ben je geen gesprekspartner meer, maar een kandidaat in auditie.
1. Bereid je voor als consultant, niet als sollicitant
Een gelijkwaardig gesprek begint in je hoofd. Zie jezelf niet als iemand die iets komt halen, maar als een professional die iets komt brengen; kennis, ervaring, oplossingsvermogen. Jij bent niet ‘de kandidaat’, jij bent een mogelijke oplossing voor een vraagstuk. Dat verandert de toon direct.
Richt je voorbereiding dus niet op standaardvragen (“Wat zijn je sterke punten?”), maar op de uitdagingen van het bedrijf:
-
Wat speelt er in hun branche?
-
Welke trends of risico’s zie jij?
-
Wat zou jij aanpakken als je er morgen werkte?
Voorbeeld: Solliciteer je bij een zorginstelling met personeelskrapte?
Vraag: “Wat doen jullie nu om medewerkers te behouden – en waar liggen volgens jou nog kansen?”
Zo verschuif je het gesprek van passen bij naar meedenken met.
2. Herken je ‘aanpassingsreflex’
De reflex om te pleasen komt vaak op subtiele momenten: de interviewer fronst, jij denkt “oh, dat moet ik anders brengen.”
Stop. Adem. Vraag liever: “Ik merk dat u fronst. Roept dit iets bij u op?”
Dat klinkt spannend, maar het is een meesterzet. Je maakt de onderstroom zichtbaar en je laat zien dat je bewust communiceert. Daarmee neem je het gesprek terug naar gelijkwaardigheid.
3. Gebruik signalen van autonomie
Psychologisch heet dit autonomie-ondersteunend gedrag. Dat zijn kleine signalen die laten zien dat jij een volwassen professional bent:
-
Maak zelf aantekeningen. Dat laat zien dat je niet ‘ondervraagd’ wordt, maar meedenkt.
-
Vraag: “Mag ik jou ook iets vragen?” en stel dan een inhoudelijke, nieuwsgierige vraag.
-
Of zeg: “Mag ik dat punt nog even afmaken? Ik denk dat dat belangrijk is voor mijn verhaal.”
Het lijkt klein, maar dit soort gebaren geven het gesprek rust en balans waarmee het werkelijk een wederzijdse uitwisseling wordt.
4. Wees vriendelijk, niet ‘pleasend’
Er is een verschil tussen aardig zijn en aardig gevonden willen worden. De eerste komt voort uit zelfvertrouwen, de tweede uit onzekerheid en dat voel je. Een prettige, open houding is krachtig, zolang je niet bezig bent met ‘punten scoren’.
“Ik merk dat dit onderdeel me minder aanspreekt, maar ik ben wel benieuwd hoe jullie dat organiseren.”
Zo blijf je open én eerlijk. En dat werkt veel krachtiger dan overal “leuk!” op zeggen.
5. Vertraag het gesprek
Ervaren professionals willen vaak bewijzen dat ze nog helemaal bij zijn. Maar haast maakt oppervlakkig.
Durf te vertragen. Denk na, stel verdiepende vragen, reflecteer.
Kort nadenken voordat je antwoordt is geen teken van twijfel, maar van diepgang.
En als het toch niet klikt?
Dan is dat niet ‘jammer’, maar informatie. Een niet-passende baan is als een slecht zittend jasje: het kan even, maar comfortabel wordt het nooit.
Of zoals een 52-jarige projectmanager het zei:
“Ik ben te oud om mezelf nog te verkopen. Ik wil gewoon samenwerken.”
Precies.
Tot slot
Een sollicitatiegesprek is geen auditie om ergens bij te mogen horen. Het is een professionele ontmoeting waarin twee partijen onderzoeken of ze iets voor elkaar kunnen betekenen. De werkgever heeft weliswaar de baan, maar jij hebt iets minstens zo waardevols: kennis, ervaring en menselijkheid.
Breng dat mee en het gesprek wordt niet alleen gelijkwaardiger, maar ook veel leuker.
Want eerlijk: als het gesprek niet leuk is, waarom zou je er dan willen werken?
